۷ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «رصد خورشید و ماه» ثبت شده است

جمعه, ۲۶ بهمن ۱۳۹۷، ۰۲:۴۹ ب.ظ احمدرضا زارعی

مطلبی درمورد خورشید گرفتگی

خورشیدگرفتگی یا کُسوف هنگامی رخ می‌دهد که سایه ماه بر بخشی از زمین بیفتد و در نتیجه در قسمت‌هایی از کره زمین، قرص ماه قسمتی از قرص خورشید یا تمامی آن را از دید ناظر زمینی بپوشاند.

دید خورشیدگرفتگی از فضا به صورت نقطه تاریکی روی زمین

این پدیده هنگامی رخ می‌دهد که زمین و ماه و خورشید به ترتیب در یک خط راست یا تقریباً در یک خط راست قرار بگیرند و این شرایط تنها در زمان مقارنه یا محاق ماه ممکن است برقرار شود. گرفتگی کلی خورشید، یکی از منظره‌های بسیار زیبای طبیعت است.

آخرین خورشید گرفتگی کامل در ایران 20 مراداد 1378 رخ داد

مسیر حرکت سایه ماه در خورشید گرفتگی مرداد 1378

چرا هرماه یک خورشید گرفتگی نداریم؟؟؟!!!

حدود ۳۰ روز طول می‌کشد تا ماه یک گردش کامل به دور زمین انجام دهد و در هر بار گردش، یک بار ماه نو رخ خواهد داد.

اگر صفحه مداری گردش ماه به دور زمین همان صفحه مداری گردش زمین به دور خورشید می‌بود، در هر ماه یک بار خورشید گرفتگی رخ می‌داد. اما وجود ۵ درجه انحراف زاویه‌ای بین این دو صفحه، باعث می‌شود که در بسیاری از ماه‌های سال ، کره ماه از بالا یا پایین قرص خورشید بگذرد.

بنابرین تنها دو یا سه بار در هر سال، ماه در هنگام عبور از فاصله میان زمین و خورشید به اندازه کافی به خط واصل بین زمین و خورشید نزدیک می‌شود و در این هنگام گرفت خورشید رخ می‌دهد.

انواع خورشید گرفتگی:

A کسوف کلی در قسمت سایه
B کسوف حلقوی در پشت سایه (ضد سایه)
C کسوف جزئی در قسمت نیم‌سایه

خورشید گرفتگی حلقوی

این نوع از خورشیدگرفتگی، هنگامی رخ می‌دهد که از سطح زمین اندازه ظاهری ماه کوچکتر از اندازه ظاهری خورشید دیده شود. در این وضعیت، در مکان‌هایی از کره زمین که به خط واصل مرکز خورشید و مرکز کره ماه خیلی نزدیک هستند، تنها حلقه پرنوری از خورشید دیده می‌شود و درون حلقه (که روی تاریک ماه است) کاملاً تاریک دیده می‌شود.

مراحل یک خورشیدگرفتگی حلقوی از آغاز تا پایان

خورشید گرفتگی کلی:

این نوع از خورشیدگرفتگی، هنگامی رخ می‌دهد که از سطح زمین اندازه ظاهری ماه اندکی بزرگتر از اندازه ظاهری خورشید دیده شود. در این وضعیت، در مکان‌هایی از کره زمین که به خط واصل مرکز خورشید و مرکز کره ماه خیلی نزدیک هستند، تمام سطح خورشید توسط روی تاریک ماه پوشانده می‌شود. در خورشیدگرفتگی کلی (کسوف کامل) زمین، ماه و خورشید در یک راستا قرار می‌گیرند، در این حالت کل قرص خورشید در پشت ماه پنهان می‌شود. سایه ماه فقط چند کیلومتر از سطح زمین را در بر می‌گیرد و به موازات حرکت ماه در مدار خود، یک مسیر طولانی منحنی شکل در روی زمین می‌پیماید. تنها کسانی می‌توانند گرفتگی خورشید را ببینند که در جایی از این مسیر باریک و طولانی واقع باشند.

در هر نقطه، مدت گرفتگی کامل، بیشتر از دو تا پنج دقیقه طول نمی‌کشد. هر چه گرفتگی کامل نزدیکتر می‌شود، آسمان تاریکتر می‌شود و ستارگان بیشتری پدیدار می‌شوند. هنگامی‌که قرص خورشید کاملاً پوشانده می‌شود، هاله سفید رنگ درخشانی در اطراف ماه می‌درخشد. این همان تاج خورشیدی است که بصورت هاله‌ای از گازهای رقیق و داغ از خورشید جریان دارند. در کناره‌های قرص سیاه ماه، حلقه باریک و سرخ رنگی از گازهای خورشید به چشم می‌خورد که فام‌سپهر نام دارد.

تصویری از خورشید گرفتگی کلی

خورشید گرفتگی جزئی

هرگاه خورشیدگرفتگی اتفاق می‌افتد، در مکان‌هایی از سطح کره زمین که از خط واصل مرکز خورشید و مرکز کره ماه دور هستند، امکان تماشای گرفت کلی یا گرفت حلقوی وجود ندارد. در چنین نقاطی - که شامل مساحت بیشتری از زمین می‌شود - دو قرص خورشید و ماه هم‌مرکز دیده نمی‌شوند و در نتیجه روی تاریک ماه، تنها قسمتی از قرص خورشید را می‌پوشاند که به این حالت گرفت جزئی گفته می‌شود.

مرکب

در بعضی از خورشیدگرفتگی‌ها، از سطح زمین اندازه ظاهری ماه و خورشید خیلی به یکدیگر نزدیک است. در این وضعیت که خیلی به ندرت رخ می‌دهد، ممکن است در نقاطی از سطح زمین خورشیدگرفتگی کلی و در نقاط دیگری خورشیدگرفتگی حلقوی دیده شود که به این حالت خورشیدگرفتگی مرکب گفته می‌شود. در این حالت نیز در دیگر نقاط سطح زمین، خورشیدگرفتگی جزئی دیده خواهد شد.

مشاهده خورشید گرفتگی

نگاه کردن به خورشیدگرفتگی با چشم غیر مسلح، خسارت‌های جبران‌ناپذیری به چشم انسان وارد می‌کند.

برای تماشای خورشیدگرفتگی می‌توان از عینک‌های ویژه‌ای که به این منظور ساخته شده‌اند استفاده کرد.

۲۶ بهمن ۹۷ ، ۱۴:۴۹ ۰ نظر

احمدرضا زارعی

يكشنبه, ۶ آبان ۱۳۹۷، ۱۲:۵۶ ق.ظ احمدرضا زارعی

قسمت هشتم اموزش نجوم - منظومه شمسی

منظومه شمسی ما حدود 4.6 میلیارد سال پیش، از ابر در حال چرخش بسیار بزرگی متولد شد. این ابر عظیم که سحابی نامیده می شود از گاز و گرد و غبار تشکیل شده بود. بر طبق "نظریه سحابی" شاید موج فشار ناشی از شوک انفجار یک نواختر در نزدیکی سحابی و نیز نیروهای جاذبه ای باعث شدند که این سحابی به هم فشرده شود. در نتیجه ذرات داخل سحابی به هم برخورد کردند. سحابی سریع تر و سریع تر چرخید و مثل یک دیسک فشرده و صاف و تخت شد. ذرات کوچک به هم فشرده شدند و اشیای بزرگی به وجود آوردند و به تدریج منظومه شمسی ما که شامل یک ستاره، سیارات و سایر اجسام است شکل گرفت.

⇐ چگونه ستاره خورشید متولد شد؟

میلیون ها سال پس از آن که سحابی شروع به فشرده شدن کرد و به دیسک در حال چرخش عظیمی تبدیل شد، مرکز دیسک تبدیل به توده متراکمی شد. چراکه بیشتر مواد داخل سحابی به طرف مرکز دیسک کشیده می شدند. همان طور که این توده مرکزی بزرگ می شد دمایش هم افزایش می یافت. اتم ها در این منطقه مرکزی به هم نزدیک تر می شدند و همچنان دیسک به چرخشش ادامه می داد و سریع تر و سریع تر می چرخید. در نهایت هسته دیسک به نقطه بحرانی رسید و شروع به سوختن کرد. همجوشی هسته ای شروع شد و ستاره ای به نام خورشید متولد شد.

⇐ سیاره ها چگونه تشکیل شدند؟

چنان که گفتیم تراکم مواد در وسط دیسک از همه جا بیشتر بود. در نتیجه گرد و غبار و اشیایی به ابعاد سنگ ریزه در همین منطقه میانه دیسک با هم برخورد کردند و به توده های بزرگ تر و بزرگ تری تبدیل شدند. در نهایت این توده ها سیاره های خاکی یعنی تیر، مریخ، زمین و ناهید را به وجود آوردند.

اما در فاصله دورتر از خورشید، سرما به حدی بود که آب یخ می زد. در این جا قطعات ریز یخ به هم برخورد کردند. گاز و گرد و خاک را هم به داخل خود جارو کردند و به غول های گازی یعنی مشتری، کیوان (زحل)، اورانوس و نپتون تبدیل شدند. اورانوس و نپتون که از مرکز متراکم دیسک دورتر بودند کوچک تر از دو غول گازی دیگر شدند.

خورشید به همراه هشت سیاره دیگر (عطارد، زهره زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون) و مجموعه‌ای از سیارک‌ها، اقمار و … اعضای خانواده خورشید یا همان منظومه شمسی هستند.

بهتر است قبل از اینکه به بررسی ویژگی‌های سیارات و دیگر اعضای منظومه شمسی بپردازیم، کمی در مورد اصطلاحات و پارامترهای موثر در مطالعه این اجرام صحبت کنیم.
یک سیاره یک جرم آسمانی است که:
(a) به دور خورشید بگردد،
(b) به خاطر داشتن جرم زیاد بتواند شکل هیدرواستاتیکی پایداری داشته باشد (شکلی نزدیک به کره).
(c) بتواند اجرام نزدیک خود را از طریق گرانش جاروب کند.

طبقه‌بندی سیارات منظومه شمسی

سیارات منظومه شمسی را معمولا در دو گروه سیارات خاکی و سیارات گازی تقسیم بندی می‌کنند.

سیارات خاکی

سیاره‌های عطارد، زهره ، زمین و مریخ که دارای ترکیبات مشابه زمین هستند و به طور کامل از مواد صخره‌ای و آهن تشکیل شده‌اند را به عنوان سیارات خاکی می‌شناسند.

سیارات گازی

به سیارات مشتری، زحل ، اورانوس و نپتون سیارات گازی یا سیارات مشتری‌گون می‌گویند. در بعضی از مراجع سیارات گازی را، سیارات غول نیز می‌نامند. زیرا این سیارات خیلی بزرگتر از زمین هستند.

توضیحات کامل تر درمورد سیارات در اینفوگرافیک زیر

قمر ها

قمرها را می‌توان به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم‌بندی کرد:

قمرهای طبیعی ماه‌ها هستند که به‌طور منظم به دور سیارات می‌گردند.
قمرهای مصنوعی قمرهایی هستند که انسان‌ها برای تحقیق، رصد و ارتباطات، تولید و به مدار زمین یا یک سیاره یا یک قمر طبیعی پرتاب می‌شود

ماه تنها قمر طبیعی سیاره زمین است و با تابندن نور خورشید شب‌های زمین را کمی روشن می‌کند. قطر ماه حدود ۳۵۰۰ کیلومتر است، جو ندارد و سطح آن از برخورد سنگ‌های آبله گون است.

ماه‌های مشتری سیاره غول‌آسای مشتری دارای ۶۹ قمر شناخته‌شده‌است. بر این اساس مشتری دارای بیشترین تعداد قمر با مدار به نسبت پایدار در منظومه شمسی است. بزرگ‌ترین و پرجرم‌ترین این قمرها چهار قمر گالیله‌ای هستند

سیاره کوتوله

یک سیاره کوتوله جسمی است که:
(a)به دور خورشید می‌گردد،
(b) به خاطر جرم خود شکل پایداری داشته باشد (نزدیک به کره).
(c) نتواند اطراف خود را جاروب کند.
(d) یک قمر نباشد.

در حال حاضر پنج سیاره کوتوله در منظومه شمسی وجود دارد؛ مثلاً سیاره‌های کوتولهٔ سرس، پلوتون، هائومیا، ماکی‌ماکی و اریس. سِرس پیش از این یک سیارک به حساب می‌آمد، پلوتون یک سیاره بود، و اریس که با نام زینا (Xena) نیز شناخته می‌شود، نخستین جسم فرانپتونی بود که دریافتند از سیارهٔ مادر پلوتون بزرگ‌تر است.

برای مشاهده توضیحات کامل درمورد سیاره های کوتوله اینجا کلیک کنید

اجرام کوچک سامانه خورشیدی به تمام اجرام در سامانه خورشیدی گفته می‌شود که نه سیاره هستند، نه سیاره کوتوله و نه ماه طبیعی.

با این تعریف این اجرام شامل تمام دنباله‌دارها و تمام ریزسیاره‌ها به غیر از آنهایی که سیاره کوتوله هستند، می‌باشد.

ریز سیارات عبارت اند از :

تمام سیارک‌های معمولی به استثنای سرس.

سانتورها و تروجان‌ها.

جسم‌های فرانپتونی به استثنای پلوتو، هائومیا، ماکی‌ماکی و اریس.