همونطور که میدونید دوشنبه 20 آبان قراره گذر عطارد از برابر خورشید اتفاق بیوفته و منظره حیرت انگیزی رو برای ما خلق کنه. تو این پست میخوام هر آنچه لازمه درباره این پدیده رصدی بدونید براتون بنویسم امیدوارم که استفاده کنید .

توضیحات کلی

گذر به طور کلی به پدیده ای گفته میشه که در اون یک جرم نجومی کوچکتر از برابر جرم بزرگتری عبور کنه و بخشی از اون رو بپوشونه. در مقابل گذر ، پدیده اختفا وجود داره که یک جسم بزرگتر یک جسم کوچکتر رو میپوشونه. دقت داشته باشید که معیار ما از بزرگی و کوچیکی اندازه ظاهری این اجرام تو آسمون زمینه و نه اندازه واقعی اون ها . گذرها و اختفاها هر دو از پدیده های جذاب نجومی هستند که ضمن جذابیت ظاهری کاربردهای علمی فراوانی هم دارن. تو تصویر زیر یه نمونه اختفا رو مشاهده می کنید و مثلا خورشید گرفتگی حلقوی یه نمونه گذر حساب میشه چون اندازه ماه تو این پدیده کوچکتر از خورشیده و تمام خورشید رو نمیپوشونه.

گذر عطارد

گذر عطارد امسال در تاریخ 20 آبان رخ خواهد داد و کشور ما تو مرز دیده شدن و دیده نشدن این پدیده قرار داره. بنابراین خیلی خوش نبودیم که این گذر رو تمام و کمال ببینیم ولی همینکه میتونیم بخشی از این پدیده جذاب رو ببینیم خیلی خوشحالیم.

در نقشه زیر مناطقی از کره زمین رو مشاهده میکنید که شانس دیدن این پدیده رو دارن. ناحیه ای که سایه نداره منطقه ای از زمینه که میتونن این پدیده رو کامل رصد کنن و نواحی کمی خاکستری بخشی از این پدیده رو میتونن ببینن. همونطور که میبینید ایران تو این منطقه قرار میگیره. نواحی تیره تر هم کلا زمانی که این پدیده اتفاق میوفته شب رو دارن تجربه میکنن و اصلا خورشید و عطارد رو حین گذر نمیتونن ببینن.

در ویدئوی زیر میتونید مراحل گذر به همراه امکان سنجی رصد این پدیده در مناطق مختلف رو مشاهده کنید. زمانی که در این ویدئو ثبت میشه بر اساس ساعت جهانی هست و در هر لحظه باید اون رو با 3 ساعت و 30 دقیقه جمع کنید تا زمان محلی ایران رو پیدا کنید.

زمان بندی رویت گذر در ایران

شهرهای مختلف ایران با توجه به موقعیتشون روی زمین میتونن در ساعت های مختلفی شروع و پایان این پدیده رو ببینند. آقای علی ابراهیمی سراجی از رصدگران برجسته کشور جدولی تنظیم کردن که در اون برای تمام مراکز استان های کشور شروع گذر و زمان غروب خورشید که پایان رصد گذر حساب میشه رو محاسبه کردند. این جدول رو در ادامه قرار میدم:

کجا برای دیدن این پدیده مناسب تر است؟

همونطور که از جدول بالا هم برمیاد هرچه به سمت غرب ایران نزدیکتر باشید شرایط بهتری برای رصد این پدیده خواهید داشت، چون زمان بیشتری این پدیده برای شما قابل رویته.برای مثال شهرهای اهواز و ایلام میتونند 70 دقیقه از این پدیده جذاب رو مشاهده کنند. برعکس این شرایط برای سمت شرق کشور حاکمه یعنی جایی که مشهد قرار گرفته تنها 11 دقیقه این پدیده دیده میشه. اما مشکل دیگه بجز مدت زمان رصد، ارتفاع خورشید در هنگام گذر هستش. در شهر های شرقی هنگامی که گذر اتفاق میوفته ارتفاع خورشید بسیار بسیار کمه بنابراین شما خیلی سخت میتونید خورشید رو ببینید.
به طور کلی پیشنهاد من اینه که برای دیدن این رصد به مکان هایی که ارتفاع زیادی نسبت به سطح دریا دارن برید. با ارتفاع گرفتن از سطح زمین افق شما پایینتر قرار میگیره، بنابراین خورشید شما دیرتر غروب میکنه، ضمن اینکه با ارتفاع گرفتن از سطح موانع زمین که افقتون رو پوشوندن از دید شما خارج میشن و شما راحت میتونید خورشید رو در هنگام خورشید به همراه چاشنی زیبای گذر مشاهده کنید.

آب و هوا قراره چطوری باشه؟

آخرین بار که این پدیده اتفاق افتاد سال 95 بود که متاسفانه وضعیت آب و هوای ایران اصلا مساعد نبود. بلافاصله بعد از تماس اول عطارد با خورشید اکثر مناطق ایران ابری شد و به خاطر همین خیلیا از دیدن این پدیده زیبا محروم شدن.

اما امسال گویا بخت با ما یاره و قرار نیست ابرها مزاحم لذت بردن ما از این منظره زیبا بشن. تصاویر هوایی نشون میدن که پوشش ابری در تمام مناطق کشور دوشنبه 20 آبان بسیار کم خواهد بود بنابراین به راحتی میشه این پدیده زیبا رو دید.

چه ابزاری برای دیدن این گذر لازمه

به علت کوچک بودن عطارد و فاصله زیادش نسبت به زمین عملا شما بدون ابزار رصدی مثل تلسکوپ قادر به تشخیص عطارد روی خورشید نخواهید بود. به عبارت دیگه در هنگام گذر حتی اگر بتونید با استفاده از عینک های خورشیدی به خورشید نگاه کنید قطعا عطارد رو روی سطح خورشید تشخیص نخواهید داد. بنابراین حتما حتما باید از تلسکوپ استفاده کنید. حداقل فاصله کانونی تلسکوپی که برای این کار میتونه خوب باشه 1000 میلیمتره. با کمترین از این اگر از خورشید عکس بگیرید چیزی ثبت نخواهید کرد.

اما تنها داشتن تلسکوپ برای دیدن این گذر کافی نیست، تلسکوپ باید مجهز به فیلتر خورشیدی باشه. بدون فیلتر حتی صرفا قرار گرفتن تلسکوپ به سمت خورشید هم خطرناکه و میتونه به تلسکوپ آسیب بزنه. هیچوقت حتی تست هم نکنید که بخواید از پشت تلسکوپ بدون فیلتر لحظه ای خورشید رو نگاه کنید. در کمتر از زمانی که میتونید چشمتون رو ببندید چشمتون کور میشه.

فیلترهای خورشیدی انواع مختلفی دارند. بعضیا ممکنه از یک ورق یا صفحه خیلی ساده تشکیل شده باشند که میتونید اونهارو روبروی دهانه تلسکوپتون قرار بدید و باهاش خورشید رو ببینید. بعضیا ممکنه از جنس شیشه ای باشند. بسته به تکنولوژی که برای ساختشون به کار گرفته شده قیمتاشون با هم متفاوته. از فیلترهای خیلی ارزون که حدود 100 تومن هستند تا فیلترهایی که قیمتی حدود 10 میلیون تومن دارند، همگی قابل استفاده هستند اگر واقعا استاندارد باشن. به هیچ عنوان برای رصد گذر از چیزای عجیب غریب مثل فیلم دوربین های عکاسی، فویل آلومینیوم یا کاغذ سفید استفاده نکنید چون خیلی از این موارد ممکنه نور مرئی که برای چشم شما قابل رویته رو بتونن حذف بکنن ولی نورهای مخرب دیگه خورشید که اصلا حس نمیکنید رو حذف نمیکنند و به این ترتیب چشمتون آسیب جدی میبینه.

اما اگر نه تلسکوپ دارید و نه فیلتر نگران نباشید برای شما هم راه کاری دارم.